Lời căn dặn con cháu có được xem là di chúc thừa kế nhà đất không?

Lời căn dặn con cháu thể hiện dưới hình thức văn bản

Trên thực tế di chúc không phải khi nào cũng được lập với tên gọi là “di chúc”, thay vào đó nhiều văn bản được xác định là di chúc dù có tên gọi là “lời căn dặn con cháu”.

Ảnh minh họa

Căn cứ Điều 630 Bộ luật Dân sự 2015, lời căn dặn con cháu thể hiện dưới hình thức văn bản được xác định là di chúc hợp pháp đáp ứng các điều kiện sau:

(1) Người lập minh mẫn, sáng suốt trong khi lập bản căn dặn con cháu; không bị lừa dối, đe doạ, cưỡng ép.

(2) Nội dung không vi phạm điều cấm của luật, không trái đạo đức xã hội.

Gồm các nội dung chủ yếu sau: Ngày, tháng, năm lập bản căn dặn con cháu; họ, tên và nơi cư trú của người lập; họ, tên người, cơ quan, tổ chức được hưởng nhà đất; tài sản để lại và nơi có tài sản. Ngoài ra, có thể có thêm các nội dung khác.

(3) Hình thức không trái quy định của luật (thông thường lời căn dặn con cháu được thể hiện dưới dạng văn bản không có người làm chứng (đánh máy hoặc viết tay, có chữ ký của người lập), ngoài ra còn được thể hiện dưới dạng văn bản có người làm chứng).

Lưu ý: Dù bài viết dựa theo căn cứ của Bộ luật Dân sự 2015 (có hiệu lực từ ngày 01/01/2017) nhưng điều kiện di chúc có hiệu lực về cơ bản được kế thừa và có sự thống nhất với quy định của những bộ luật dân sự cũng như pháp lệnh thừa kế trước đây (Pháp lệnh thừa kế 1990, Bộ luật Dân sự 1995, Bộ Luật Dân sự 2005) nên bản “lời căn dặn con cháu” được xác định là di chúc bằng văn bản nếu đáp ứng được các điều kiện trên.

Điều 624 Bộ luật Dân sự 2015 quy định:

    “Di chúc là sự thể hiện ý chí của cá nhân nhằm chuyển tài sản của mình cho người khác sau khi chết.”.

Không phải văn bản ghi “di chúc” mới được xác định là di chúc, thay vào đó “di chúc là sự thể hiện ý chí của cá nhân nhằm chuyển tài sản của mình cho người khác sau khi chết”. Điều này cũng dễ hiểu, bởi lẽ tên gọi (bộ phận thuộc về hình thức bên ngoài) không thể quyết định nội dung, điều kiện để được xác định là di chúc.

Do vậy, lời căn dặn con cháu thể hiện dưới hình thức văn bản được xác định là di chúc hợp pháp nếu đáp ứng đủ các điều kiện theo quy định Điều 630 Bộ luật Dân sự 2015 như phân tích ở trên.

Lời căn dặn con cháu bằng lời nói

 Để xác định lời căn dặn con cháu bằng lời nói là di chúc miệng thì phải đáp ứng những điều kiện sau:

- Phải là lời căn dặn con cháu của người bị cái chết đe dọa và không thể lập di chúc bằng văn bản.

- Người có lời căn dặn con cháu thể hiện ý chí cuối cùng của mình nhằm chuyển tài sản của mình cho người khác sau khi chết trước mặt ít nhất 02 người làm chứng và ngay sau khi người có lời căn dặn con cháu thể hiện ý chí cuối cùng, người làm chứng ghi chép lại, cùng ký tên hoặc điểm chỉ.

Trong thời hạn 05 ngày làm việc, kể từ ngày người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng thì di chúc phải được công chứng viên hoặc cơ quan có thẩm quyền chứng thực xác nhận chữ ký hoặc điểm chỉ của người làm chứng.

Lưu ý:

- Mọi người đều có thể làm chứng cho việc lập di chúc nói chung và di chúc miệng nói riêng, trừ những người sau đây:

+ Người thừa kế theo di chúc hoặc theo pháp luật của người lập di chúc.

+ Người có quyền, nghĩa vụ tài sản liên quan tới nội dung di chúc.

+ Người chưa thành niên, người mất năng lực hành vi dân sự, người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi.

- Văn bản thể hiện ý chí cuối cùng của người di chúc miêng phải được công chứng viên hoặc cơ quan có thẩm quyền chứng thực xác nhận chữ ký hoặc điểm chỉ của người làm chứng (không công chứng, chứng thực nội dung).

Như vậy, không phải lời căn dặn con cháu nào cũng được coi là di chúc thừa kế nhà đất. Để được coi là di chúc, lời căn dặn con cháu phải đáp ứng được những quy định của Bộ luật Dân sự.